Lata
pięćdziesiąte to szczególny okres w komunikacji miejskiej w małych miastach.
Wprawdzie już przed wojną komunikacja miejska już istniała, nawet w niektórych
miastach jeździły autobusy miejskie, to jednak ograniczała się do największych
ośrodków. Okres bezpośrednio po drugiej wojnie światowej to okres odbudowy
komunikacji w dużych miastach. Dopiero w latach 50. XX wieku możliwa była
organizacja komunikacji miejskiej w mniejszych miastach.
1.
Potrzeby
Rozwój komunikacji w mniejszych miastach, który
nastąpił w latach 50. był spowodowany przez kilka czynników. Po pierwsze były
to rozwój przemysłu, który powodował konieczność dowozu robotników [Lijewski
1986]. Po drugie rozwój turystyki szczególnie w miasteczkach nadmorskich
[Grochowiak, Małkiewicz 2007], ale nie tylko [Penar 2012]. Osobliwym
przypadkiem są miasta w Aglomeracji Gdańskiej: Wejherowo, Rumia, Reda oraz
Pruszcz Gdański. W miastach tych ze względu na uruchomienie Szybkiej Kolei
Miejskiej rozwój komunikacji autobusowej nastąpił bardzo późno, gdyż dopiero na
przełomie lat 70. i 80.
2.
Produkcja
Rozwój
powojennych konstrukcji autobusowych rozpoczął się krótko po drugiej wojnie
światowej. Na przełomie 1947 i 1948 w Państwowych Zakładach Lotniczych w Mielcu
powstał autobusy Leyland LOPS 3/1 pojazdy te wykorzystywały sprowadzane z
Wielkiej Brytanii podwozia Leyland. W 1950 ruszyła produkcja licencyjna
autobusów Fiat 666 RN, pojazdy te były jednak przeznaczone do komunikacji
międzymiastowej, chociaż wykorzystywany był również w komunikacji miejskiej. W
lutym 1948 powstało Centralne Biuro Techniczne Przemysłu Motoryzacyjnego. Po
zakończeniu konstrukcji samochodu ciężarowego Star 20, przystąpiono do projektu
autobusu. Budowę prototypu Stara 50 zakończono w 1951. Nie zdecydowano się
jednak na rozpoczęcie produkcji seryjnej, gdyż postanowiono ulepszyć
konstrukcję. Kolejnym prototypem był Star 51, który był autobusem
osobowo-towarowym. Ostatecznie do produkcji wszedł Star 52, którego pierwsza
seria 20 sztuk powstała w 1952 a produkcja seryjna ruszyła w 1953 [Zieliński
1985]. W 1952 utworzono zakłady samochodowe w Jelczu, które rozpoczęły
produkcję nadwozi N-103. Dopiero w 1954 ruszyła produkcja autobusu zastępczego
Jelcz N-424. [Połomski 2012]. W późniejszych latach tworzono różnego rodzaju
prototypy takie jak Star Jot-55, H01-S42-F01 pojazdy te poddawano szczegółowym
badaniom lecz nie zdecydowano się na produkcję seryjną [Zieliński 1985].
Autobusy te jednak służy głównie w dużych miastach i przedsiębiorstwach PKS.
Przełom
nastąpił dopiero w 1958.Wówczas to w Sanockiej Fabryce Wagonów ruszyła seryjna
produkcja autobusów San H01. Uruchomione produkcję silników S53 przeznaczonych
specjalnie do autobusów[Zieliński 1985]. A także podpisano umowę z
Czechosłowacją na produkcję modelu Jelcz-Karosa 043 [Połomski 2012].
San
H01-B był pierwszym autobusem miejskim produkowanym w Polsce, pojazd ten
posiadał 33 miejsca siedzące i 17 stojących[Zieliński 1985]. Jego pojawienie
się spowodowało rozwój komunikacji miejskiej w mniejszych ośrodkach jednakże
produkcja wciąż nie zaspokajała potrzeb na autobusy miejskie, przez co do
obsługi miast kierowano autobusy nie przystosowane konstrukcyjnie do tego typu
pracy. Dopiero w 1962 uruchomiono produkcję Jelcza 272 MEX oraz
pochodnych[Połomski 2012].
3.
Import
Niewystarczająca produkcja krajowa powodowała
konieczność importu. W początkowym okresie były to często konstrukcje zachodnie
np. MAN, Chevrolet, Chausson, Fiat, które trafiały do Polski albo w formie
gotowych autobusów albo podzespołów. Początek zimnej wojny spowodował trudności
w wymianie handlowej pomiędzy Polską a państwami zachodnimi. Jednakże w tym
czasie w Budapeszcie rozpoczęto produkcję autobusów MAVAG (późniejszy Ikarus).
Import modelu TR5 pozwolił na zniwelowanie braków w produkcji krajowej. Co
istotne w wielu miastach to TR5 a nie San H01 był podstawowym taborem w latach
50.
4.
Bibliografia
Grochowiak R.,
Małkiewicz W., 2007, Świnoujście, Kolpress, Poznań.
Lijewski T.,
1986, Geografia Transportu Polski, PWE, Warszawa
Penar M., 2012,
MenKolStory Historia Komunikacji Miejskiej w Krośnie, ArmaGraf, Krosno
Połomski W.,
2012, Pojazdy samochodowe i przyczepy Jelcz 1952-1970, WKiŁ, Warszawa
Zieliński A.,
1985, Polskie konstrukcje motoryzacyjne 1947-1960, WKiŁ, Warszawa
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz